GOLINA, wieś nad Lubieszką na płd. Jarocina, podzielona była w średnich wiekach na 4 części, 2 większe i 2 mniejsze, stąd dziś nazwy  Golina i Golinka, Patoka i Stefanowo.  Nazwa – golina, oznacza nieuprawianą, "gołą" ziemię, wielką gołaźń w puszczy o nadających się do uprawy "Niwiskach" zroszoną dopływami Lubieszki jak Gibawką, Krzynową cieczą, Muchnią i Patoką.

Pierwszym śladem osadnictwa jest pochodzące z wczesnego średniowiecza grodzisko znajdujące się na południowy zachód od wsi, opuszczone na początku X wieku prawdopodobnie w związku z pierwszym etapem ekspansji państwa Polan.

13 grudnia 1338 r. król Kazimierz Wielki nadał Maćkowi, synowi Przybysława Borkowica, wojewody poznańskiego z rodu Wizenbergów, klucz koźmiński czyli miasto Koźmin z przyległymi wsiami tj. Orlą, Goliną, Wałkowem i innymi.  W 1408 r. dobra koźmińskie kupiła Stanisława, wdowa po Januszu z Sokołowa, kasztelanie gnieźnieńskim herbu Rogala. Własność tę nabyła dla najstarszego syna Bartosza, ale ten popadł
w długi. Dobra przeszły na własność kasztelana poznańskiego Mościcza ze Stęszewa i Koźmina z rodu Łodziów. Mościc toczył spór z Boguszem
z Bogusławia o granice i kopce między Goliną i Obrą W XV w. syn Mościca Przedpełk sprzedał Golinę w 1434r Stolnikowi Rafałowi z Gołuchowa.Tegoż syn Iwan Gołuchowski, późniejszy sędzia kaliski trzymał Golinę
w latach 1447 i 1481/2  Iwana syn Rafał z Goliny i Czeszewa n. Wartą posiadał ją w latach 1485 i przed 1504. Na innych działach siedzieli n. p. łowczy kaliski Jan r. 1411-14 , Wierzbięta z synem Marcinem,  Łodzic od Krotoszyna, Andrzej Ogon z Sławoszewa, G. o Jastrzębnik r. 1438 .

Kolejnymi właścicielami byli Noskowscy –XVIIw, Przyjemscy, w I poł. XIXw Wojciech Okulicz, a po nim Sułdrzyńscy i Zakrzewscy. Na początku 1862r odbyła się licytacja Goliny i Potarzycy do której przystąpili: Niemiec Kennemann z Klęki i Koszutski z Magnuszewic. Koszutski wygrał i odstąpił majątek Józefinie Sułdrzyńskiej, która poślubiła w 1872r Pawła Zakrzewskiego. Józefina zmarła w 1876 w Golinie. W 1879 Paweł Zakrzewski ożenił się ze Stanisławą Łubieńską (wnuczką Konstancji Łubieńskiej zd.Bojanowskiej, siostrą Antoniny Gorzeńskiej ze Śmiełowa).

Pod koniec XIXw. Golinę nabył niemiecki rotmistrz Briesen. W 1897r. odkupili ją od niego Moszczeńscy, którzy posiadali Golinę do października 1942r, kiedy to zostali wywiezieni do obozu przejściowego w Cerekwicy, a później do GG w rejonie Opoczna. Dawni właściciele budowali swą siedzibę w parku. Ostatni dworek zbudowany na wyspie w II poł. XVIIIw. został spalony w 1945r. W parku o powierzchni 2,25ha zachowały się pomnikowe dęby oraz aleje i resztki fosy.

Pałac w Golinie

                              Staw na tyłach pałacu                                                            Zejście na przystani łódek

Najwartościowszym zabytkiem Goliny jest Sanktuarium Maryjne Matki Bożej Pocieszenia z XIV wieku. Prawdopodobnie założyli
i wyposażyli go w 1382 roku królowie przy lokacji osady na prawie średzkim. Już w 1410 roku źródła wspominają o wikarym Janie(1410r.)  i proboszczu Piotrze (1425r.) oraz o budowie drewnianego Domu Bożego po roku 1426.

Źródła z roku 1888 mówią, że kościół jest z drewna, pokryty gontem i prawdopodobnie zbudowany przez dziedzica Goliny
z jego poddanymi, czyli parafianami. Drewno na budowę wzięte było z boru golińskiego, tzw. „Parsku”. Dokładnie nie wiadomo, w którym roku był zbudowany i konsekrowany. Pierwotna drewniana świątynia przetrwała do polowy XVIII wieku. W 1726r. rozpoczęto gruntowną naprawę starego, zniszczonego kościoła. Naprawa ta trwała do 1739r. nakładem Jakuba i Jadwigi Przyjemskich.

Kościół jest jednonawowy, zbudowany z drewna oraz tzw. muru pruskiego, pokryty gontowym dachem. Ściana północna
i południowa została wzmocniona od zewnątrz ceglanym wypełnieniem drewnianego szkieletu. Do prostokątnej nawy przylega węższe, zamknięte prosto prezbiterium. Wewnątrz znajdują się trzy ołtarze z połowy XVII wieku – boczne: jeden
z wizerunkiem Matki Boskiej i św. Antoniego, drugi – św. Benona, oraz ołtarz główny, bogato rzeźbiony z postaciami św. Piotra i św. Pawła, mieszczący słynący łaskami obraz Matki Boskiej Pocieszenia, który jest czczony w sposób szczególny. Chociaż dzieło to liczy sobie około 400 lat to z zachowanych materiałów źródłowych dowiadujemy się, iż kult golińskiej Maryi trwa tutaj już od XIV wieku. Zdobiące obraz korony zostały nałożone przez kardynała Stefana Wyszyńskiego 23 sierpnia 1970 roku. Zainteresowanie powinna zwrócić informacja, jakoby kopia tego płótna znajdowała się w czeskim Lišovie. Miał on zostać przywieziony do naszych południowych sąsiadów ok. 1662 roku przez polskiego kapłana Stanisława Gajka. Na trop ten wpadł konserwator diecezjalny z czeskich Budziejowic

Niegdyś w kościele posadzka była z desek sosnowych, a na przycieniach dębowych, która była ułożona w kąty i krzyże w 1864r.Ufundowali ją parafianie wraz z ówczesnym proboszczem X. Hermańskim. Posadzkę wymieniono w 1970r., kiedy to przeprowadzano gruntowny remont kościoła. Wówczas zasypano „podziemia” golińskiego kościoła, zrobiono posadzkę betonową, na którą nałożono podłogę z drewna modrzewiowego.

Wyposażenie wnętrza pochodzi przeważnie z XVII wieku. Zdobi je wykonana przez Wiktora Gosienieckiego polichromia z 1935 roku. Starsze malunki znajdują się na sklepieniu prezbiterium. Widnieje tam postać Maryi Niepokalanej z Dzieciątkiem Jezus wśród postaci składających im hołd.  Uwagę zwraca również rzeźbiona ambona z wizerunkiem proroka Jonasza w paszczy ryby oraz polichromia wykonana przez Antoniego Wiktora Gosienieckiego w 1935 roku. Kościół jest uznanym sanktuarium maryjnym z cudownym obrazem koronowanym w 1970 roku.

Kościół w Golinie

Ołtarz główny pochodzi z II połowy XVII wieku (okres baroku). Jest on ołtarzem architektonicznym z bramkami po bokach i czterema kolumnami. Uwieńczony jest dekoracyjnymi ornamentami roślinnymi oraz rzeźbami dwóch apostołów Piotra i Pawła i dwóch aniołów św. Michała Archanioła i św. Tobiasza. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Pocieszenia z XVII w., który jest odsłaniany na rozpoczęcie nabożeństwa, a na zakończenie zasłaniany. Na zasuwie tego obrazu znajduje się obraz Maki Boskiej rozdającej pasy przynależności do Bractwa Pocieszenia z XVIIIw. Nad bramkami są ujęte w owal, z obramowaniem rzeźbionym w ornamenty roślinne, obrazy malowane na płótnie św. Sebastiana i św. Rocha oraz obraz św. Andrzeja Apostoła, który znajduje się w zwieńczeniu ołtarza.

Obraz Matki Boskiej Pocieszenia jest to obraz nieznanego artysty
z drugiej połowy XVII w. malowany na płótnie naklejonym na deskę. Pierwotnie obraz był mniejszy; płaszczyznę płótna powiększono poprzez dodanie kilkucentymetrowego obrzeża. Obecnie obraz posiada wymiary 133 na 93 cm. Obraz był kilkakrotnie przemalowywany, jednak podczas ostatniej konserwacji odzyskano pierwotne kolory. W początkach XVIII wieku na obrazie znajdowały się korony wykonane ze srebra
i pozłacane, jednak w późniejszym czasie zaginęły. Korony zrobione na początku XX wieku, nie przedstawiały żadnej wartości artystycznej. Na uroczystość koronacji obrazu Matki Boskiej Pocieszenia zamówiono nowe korony, które wykonał złotnik Serżant z Poznania. Wykonane zostały w srebrze i pozłacane. Nałożone zaś zostały przez ks. kardynała Prymasa Stefan Wyszyńskiego 23 sierpnia 1970r. Obraz przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem Jezus na lewej ręce. Brązowe tło rozjaśnia się wokół głowy Matki i Syna, przechodzi w kolor złocistożółty. Głowy również okolone są złocistymi promieniami. Maryja ma twarz o rysach pociętych i surowych, oczy ciemne, brwi szerokie, usta małe. Spięty pod szyją szaroniebieski płaszcz oblamowany złotem, częściowo pokrywasuknię,  która jest koloru czerwonego ze złotym obrzeżem. Prawa ręka Matki Boskiej spoczywa na piersi, lewa podtrzymuje dzieciątko ubrane w szarobiałą suknię. Jezus prawą dłoń unosi w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma książkę. Obraz dawniej przykryty był suknią z blachy miedzianej i posrebrzonej, wykonanej w 1826 roku. W 1967 r. parafianie golińscy złożyli liczne ofiary na odnowienie głównego ołtarza i obrazu Matki Boskiej Pocieszenia. Konserwacji obrazu dokonali mgr Henryk Wołujewicz i mgr Barbara Onyszkiewicz w Poznaniu, dokąd był przewieziony w lipcu 1966r, powrócił rok później, a w następnym roku dokonano uroczystej odnowy obrazów kościelnych. W 1968r. przywieziono do kościoła obraz Matki Boskiej Pocieszenia z Opola, gdyż tam był poddany konserwacji. W kościele istnieją jeszcze dwa ołtarze siedemnastowieczne. Na jednym znajduje się obraz Matki Boskiej ze św. Antonim, na drugim zaś obraz św. Benona. Był jeszcze czwarty ołtarz św. Józefa, jednak zlikwidowano go w 1930 roku podczas remontu kościoła. Wówczas obraz św. Józefa umieszczono pod obrazem św. Benona (który był na zasuwie) i odsłaniano go tylko na uroczystość św. Józefa - 19 marca. W 1960 r. obraz św. Jozefa wrócił na dawne miejsce i znajduje się tam do dziś, a nad nim umieszczono obraz św. Jana Nepomucena. Obraz Chrystusa Króla został oddany w 1969r. do renowacji i po wyjęciu z ram okazało się, że na drugiej stronie płótna jest drugi obraz – „Zdjęcie Chrystusa z Krzyża”, który jest dobrze zachowany i stanowi wartościowy egzemplarz polskiej szkoły malarskiej z XVIIw. Obecnie obraz ten jest feretronowy dwustronny, znajduje się  w prezbiterium. Obok wejścia do zakrystii umieszczona jest tablica nagrobkowa Józefa i Heleny Moszczeńskich.

Ołtarz w golińskim kościele

W XIX wieku przez Golinę przeprowadzono dwutorową linię kolejową. Stacja miała powstać początkowo w Siedleminie, lecz chłopi
z Siedlemina nie chcieli sprzedać ziemi pod budowę dlatego stację zlokalizowano w Golinie. Po wybudowaniu szlaku kolejowego Gniezno- Oleśnica w 1875r. postawiono budynek dworca  a później dom dla kolejarzy.  Przez miejscowość prowadziła  Linia kolejowa nr 281 łącząca Chojnice z Oleśnicą przez Milicz, Krotoszyn, Jarocin, Wrześnię, Gniezno, Nakło n.Notecią i Więcbork.

Stacja kolejowa

Szkoła w Golinie powstała w roku 1834 z myślą o mieszkańcach  Goliny, Patoki, Bielaw i Stefanowa. Dyrektorem placówki był Jan Ogrodowski . Natępnie Pan Molski oraz Władysław Łuszczyński. W czasie wojennym szkoła nie funkcjonowała. Uroczyste otwarcie po wojnie nastąpiło 15 lutego 1945 roku. Od grudnia 1964r. rozpoczęto prace przy rozbudowie budynku szkolnego. Historia gimnazjum w Golinie rozpoczyna się w roku 1998.

Szkoła

Opracowanie:

Małgorzata Jelak

Piotr Matuszak

Małgorzata Paterska

Szymon Radziejewski