Lek na raka, samonapędzający się pojazd, bateria ładowana w trakcie chodzenia czy środki zapobiegające osadzaniu się kurzu - to tylko niektóre z wynalazków, które przydałyby się ludziom. Zdolnych naukowców ciągle przybywa, a ich głowy są pełne pomysłów, więc możliwe, że niedługo rzeczy, które do niedawna były nieosiągalne, staną się rzeczywistością.

Miesiąc temu wręczono Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Otrzymali ją Japończyk Takaaki Kajita i Kanadyjczyk Arthur B. McDonald za rozwiązanie zagadki neutrin. Odkryli oni, że neutrina mają masę. Neutrina to cząstki elementarne, które są nie do powstrzymania - potrafią przenikać nasze ciała, skały, wodę. Są cząstkami obojętnymi i słabo oddziałują z materią, więc ich badanie jest bardzo trudne. Badania nad nimi są kluczowe dla zrozumienia elementarnej budowy wszechświata.

W odkryciu masy neutrin pomógł japoński wynalazek Super-Kamiokande. Jest to znajdujący się kilometr pod ziemią wypełniony 50 tysiącami ton wody zbiornik o wysokości i średnicy 40 metrów. Służy on dorejestracji neutrin. W wodę "wpatruje się" 11146 elektronicznych "oczu". Ich zadaniem jest dostrzeżenie  światła w momencie zderzenia neutrinu z jądrem np. tlenu.

W odkryciu miała swój udział także Polka, prof. Danuta Kiełczewska z Instytutu Fizyki Doświadczalnej UW; jest ona współautorką odkrycia oscylacji neutrin w japońskim detektorze. Oczywiście kraje takie jak np. Japonia zajmują czołowe miejsca w tworzeniu wynalazków i tez naukowych, ale w Polsce również nie brakuje młodych geniuszy. Młodzi polscy naukowcy są wybitnie uzdolnieni i wielu z nich już przyczyniło się do rozwoju techniki.

Aby dowiedzieć się nieco więcej na temat przyszłości polskiej nauki, postanowiłam przeprowadzić wywiad z panią Arletą Zdunek, nauczycielką fizyki w golińskim gimnazjum:

GIG-ant: jakie - pani zdaniem - odkrycia są najbardziej potrzebne ludzkości?
A.Z.: A czyż nie mamy już wielu odkryć, które wykorzystujemy w życiu codziennym? Dzisiaj w badaniach i odkryciach jest bardzo wąska specjalizacja, ale te najważniejsze prawa zostały odkryte już bardzo dawno temu i jak się okazuje -  są słuszne do dziś. Fizycy, często we współpracy z naukowcami z innych dziedzin nauki, dokonują cały czas wielu ciekawych i cennych odkryć. Szukają sposobów udoskonalenia działania wielu urządzeń niezbędnych w życiu codziennym (np. komputery, telefony – minimalizacja wymiarów, przyspieszanie działania, zwiększanie zasięgu itp.), budowy różnych obiektów (np. domy,mosty, drogi, nowoczesne pociągi), ale też urządzeń do prowadzenia badań w laboratoriach. Uzyskano niedawno np. pierwsze światło w synchrotronie SOLARIS. Będzie on najnowocześniejszym urządzeniem, generującym promieniowanie elektromagnetyczne (od podczerwieni do promieniowania rentgenowskiego), którego właściwości pozwolą zajrzeć w głąb materii i dokonać precyzyjnych analiz. Odkryto też fermiony Weyla, które mogą doprowadzić do powstania szybszych i bardziej efektywnych urządzeń elektronicznych. Inny przykład cennych odkryć to badanie zjawiska rozszerzalności temperaturowej ciał.  Większość materiałów kurczy się pod wpływem zimna i rozszerza pod wpływem ciepła. Naukowcy wciąż nie do końca rozumieją, dlaczego ciała stałe zachowują się w ten sposób. Tymczasem fizyk Jason Hancock z University of Connecticut bada substancję, która kurczy się pod wpływem ciepła, a rozszerza pod wpływem zimna. Grupa fizyków z Kalifornijskiego Instytutu Technologicznego odkryła nieznaną fazę materii. Nowa faza charakteryzuje się niezwykłym sposobem uporządkowania elektronów i być może zostanie w przyszłości wykorzystana do budowy urządzeń elektronicznych. Cały czas obiektem wzmożonych badań jest też Wszechświat. Nie możemy dotrzeć do miejsc tak odległych od naszej planety, ale chcemy wiedzieć co się tam dzieje, jak wyglądają różne obiekty i ciała. Do tego potrzebny jest bardzo dobry sprzęt. I taki jest konstruowany dzięki prowadzonym badaniom. Myślę, że uczniowie powinni wykorzystać zasoby internetu nie tylko dla przyjemności, ale również do wyszukiwania informacji o aktualnych badaniach i odkryciach. Chyba wykorzystam to pytanie i będzie to wasze zadanie, aby znaleźć takie informacje.

GIG-ant: Czy fizyka jest popularnym kierunkiem studiów?
A.Z.: Niestety, nie jest. Jest to kierunek studiów wymagający dużego nakładu pracy. Tak jest na większości kierunków na uczelniach technicznych. Mnóstwo zajęć, laboratoriów, nauka wymagająca systematyczności i wielu dodatkowych ćwiczeń, obliczeń. To nie są studia dla leniwych. Trzeba mieć tego pełną świadomość dokonując wyboru takiego kierunku.

GIG-ant: Dlaczego wiele polskich odkryć jest wykorzystywane do produkcji wynalazków w innych krajach, a nie w Polsce?
A.Z.: Na odkrycia naukowe w Polsce są przeznaczane zbyt małe nakłady finansowe. Wszystkie badania wymagają drogiego, specjalistycznego sprzętu oraz materiałów do badań i konstruowania urządzeń. Taka sytuacja ma miejsce od lat. Nie da się wykonać badań wykorzystując „sprzęt z kuchni” i z „domowego warsztatu”. Naukowcy często wyjeżdżają za granicę, aby wykonać niektóre badania, zobaczyć i nauczyć się obsługiwać nowy sprzęt. Polska nauka niestety jest niedofinansowana.

GIG-ant: Czy polscy naukowcy mają w Polsce dobre warunki do dokonywania nowych rozwiązań naukowych?
GIG-ant: Polscy naukowcy, mimo braku środków finansowych, radzą sobie doskonale z prowadzeniem badań i proponowaniem nowych rozwiązań. Wykorzystują system stypendialny, zdobywając nową wiedzę i doświadczenia w laboratoriach na całym świecie. I są tam bardzo cenieni, szczególnie za bogatą wiedzę. Wielokrotnie też sami finansują swoje badania i wyjazdy.

GIG-ant: Czy warto uczyć się fizyki?
A.Z.: Warto w ogóle się uczyć i wiedzę z różnych dziedzin nauki wykorzystywać w życiu. Warto uczyć się choćby dlatego, żeby móc w przyszłości zdecydować o wyborze zawodu. Im większa i rozleglejsza wiedza, tym większe możliwości w tym zakresie. Coraz bardziej brakuje specjalistów w dziedzinie nauk technicznych. Tutaj jest jeszcze największe pole do popisu -  jeśli chodzi o zdobycie pracy.

GIg_ant: Czy szkoły dobrze przygotowują uczniów do pracy w zawodzie fizyka?
A.Z.: To zależy przede wszystkim od ucznia. Ważne są jego predyspozycje do nauki przedmiotów ścisłych. Program nauczania fizyki jest bardzo rozbudowany, a godzin przeznaczonych na naukę tego przedmiotu jest bardzo mało. Dlatego musicie w domu przeznaczyć więcej czasu na ćwiczenie umiejętności zdobytych na lekcjach. Korzystać nie tylko z notatek w zeszycie, ale również z informacji zawartych w podręczniku, czasopismach popularno – naukowych oraz kanałach tematycznych w telewizji i internecie.

GIG-ant: Jakie jest zainteresowanie uczniów przedmiotami ścisłymi?
A.Z.: Według mnie zbyt małe, szczególnie na poziomie gimnazjum. Braki z tego poziomu nauczania zawsze niekorzystnie odbiją się na edukacji na dalszych poziomach. Z mojego punktu widzenia uznajecie przedmioty ścisłe za trudne, ale wkładacie zbyt mało wysiłku w pokonywanie tych trudności.

GIG-ant: Co jest przyczyną takiego zainteresowania uczniów przedmiotami ścisłymi?
A.Z.: Powtórzę, że nauka przedmiotów ścisłych to wiele ćwiczeń i własnego wkładu pracy, a nie tylko bazowanie na przekazie z lekcji. Jestem w stanie zrozumieć brak predyspozycji do opanowania tej wiedzy, ale jeżeli uczeń ma predyspozycje, ale nie wykorzystuje ich - to wiele traci. Traci swoją szansę na dobry start w przyszłość. Dlatego warto przemyśleć, w jakim kierunku chcecie się kształcić w przyszłości i włożyć więcej wysiłku w pracę już teraz. To naprawdę się opłaca. A więc życzę wam powodzenia w przełamywaniu oporów i sukcesów w nauce przedmiotów ścisłych – wcale nie są takie trudne.